Gấm ngọc vân hồng - loài lan quý hiếm tại Khu bảo tồn Pù Luông, Thanh Hóa

Trong các đợt khảo sát thực địa từ năm 2024 và 2025 thực hiện nội dung đề tài nghiên cứu khoa học của Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga, đoàn công tác gồm các nhà khoa học Việt Nam và Nga đã phát hiện một loài lan quý hiếm cho Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa. Đó là lan Gấm ngọc vân hồng, tên khoa học là Anoectochilus roxburghii, thuộc chi lan Kim tuyến - một trong những nhóm lan dược liệu giá trị nhất tại châu Á.

Gấm ngọc vân hồng nổi bật với bộ lá xanh lục thẫm điểm vân ánh kim đẹp mắt, không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn được đánh giá cao trong y học cổ truyền. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng loài này chứa nhiều hợp chất sinh học quý như kinsenoside, flavonoid, polysaccharide..., có khả năng hỗ trợ điều trị các bệnh tiểu đường, viêm gan, rối loạn miễn dịch và một số loại ung thư.

Tại Việt Nam, loài lan này phân bố rải rác ở một số vùng núi cao có khí hậu ẩm như Nghệ An, Lạng Sơn, Lâm Đồng... Việc ghi nhận Gấm ngọc vân hồng tại Pù Luông không chỉ làm phong phú thêm hệ thực vật cho khu bảo tồn, mà còn khẳng định vai trò sinh thái quan trọng của Pù Luông trong việc duy trì hành lang đa dạng sinh học giữa các vùng Tây Bắc và Bắc Trung Bộ.

Tuy nhiên, Gấm ngọc vân hồng đang đối mặt với nguy cơ suy giảm nghiêm trọng do khai thác quá mức, suy thoái rừng và biến đổi khí hậu. Loài này hiện đã được xếp hạng Rất nguy cấp (EN) trong Sách đỏ Việt Nam (2024) và được đưa vào Phụ lục II của Công ước CITES, cần kiểm soát chặt chẽ trong buôn bán quốc tế.

Hiện nay, công tác bảo tồn tại chỗ và nhân giống loài này còn hạn chế. Do đó, các nhà khoa học và cơ quan quản lý cần đẩy mạnh điều tra, đánh giá quy mô quần thể, đồng thời xây dựng mô hình bảo tồn kết hợp phát triển sinh kế cộng đồng. Đây là hướng đi bền vững để gìn giữ và phát triển loài lan quý hiếm này trong tương lai.

Gấm ngọc vân hồng: Cây non. (Ảnh L.X. Đắc).

Gấm ngọc vân hồng: Cây mang cụm nụ hoa. (Ảnh L.X. Đắc).

Gấm ngọc vân hồng: Cây mang cụm hoa. (Ảnh Nuraliev M.S.)

Gấm ngọc vân hồng: Cụm hoa. (Ảnh Nuraliev M.S.).

Tin bài: Đặng Ngọc Huyền và Nguyễn Vũ Anh (Viện Sinh thái nhiệt đới)

Nguồn tài liệu: 

1. Liu, Y.H., Zhang, J.J., & Wang, C.L. (2022). Advances in research on chemical constituents and pharmacological effects of Anoectochilus spp. Chinese Traditional and Herbal Drugs, 53(2):501-510.

2. Nguyễn Nghĩa Thìn (2004). Đa dạng thực vật ở các hệ sinh thái núi đá vôi vùng Đông Bắc Việt Nam. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

3. Sách Đỏ Việt Nam (2024). Thực vật - Động vật quý hiếm. Nhà xuất bản Khoa học Tự nhiên & Công nghệ, Hà Nội.

4. Viện Dược liệu (2020). Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ: Nghiên cứu chiết tách và đánh giá hoạt tính sinh học cao chiết từ A. roxburghii. Lưu trữ nội bộ.