Nền tảng chung báo trước một kỷ nguyên mới của các ứng dụng chính sách quản lý và bảo tồn toàn cầu

Một nhóm nhà khoa học đa ngành trên toàn cầu do các nhà nghiên cứu của Đại học New South Wales tại thành phố Sydney (UNSW Sydney) đứng đầu đã phát triển bảng phân loại toàn diện đầu tiên về các hệ sinh thái trên thế giới trên đất liền, sông, đầm lầy và biển. Mô hình phân loại hệ sinh thái cho phép việc bảo tồn đa dạng sinh học được phối hợp chặt chẽ và hiệu quả hơn, rất cấp thiết đối với an sinh của con người.

Hệ sinh thái biển (hình minh họa) Ảnh: Giordano Cipriani/Getty.

Sự hợp tác sâu rộng bao gồm Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), với khoảng 1.400 tổ chức thành viên, bao gồm các quốc gia; Ủy ban IUCN về Quản lý Hệ sinh thái; Liên minh PLuS - Đại học Bang Arizona, Đại học King's College London, UNSW Sydney; và hơn 100 nhà khoa học chuyên về hệ sinh thái trên khắp thế giới.

Nghiên cứu, được công bố ngày 12/10/2022 trên Tạp chí Nature đã chỉ ra rằng khám phá khoa học là nền tảng cho phân loại học, cũng như cách có thể giúp đạt được các mục tiêu trong chính sách toàn cầu đến từng quốc gia. Với sự hỗ trợ của UNSW, IUCN đã đưa ra bảng phân loại vào năm 2020 và kể từ đó, các nhà nghiên cứu tiếp tục hoàn thiện và cập nhật.

Nhóm nghiên cứu do Giáo sư David Keith đứng đầu cùng Giáo sư Richard Kingsford từ Trung tâm Khoa học Hệ sinh thái của UNSW và Giáo sư Emily Nicholson từ Đại học Deakin.

Giáo sư Keith cho biết: “Lần đầu tiên, chúng ta có một nền tảng chung xác định, định nghĩa và mô tả toàn bộ các hệ sinh thái của hành tinh.

“Có vẻ hơi kỳ lạ khi chúng ta chưa từng có điều này, nhưng trong lịch sử, các nhà khoa học đã tạo ra những tiến bộ bằng cách làm việc tách biệt trong các hệ sinh thái biển, hệ sinh thái nước ngọt và hệ sinh thái trên cạn. Đây là lần đầu tiên tất cả kiến ​​thức chi tiết này được tập hợp lại thành một khuôn khổ duy nhất tận dụng lý thuyết chung của các chuyên ngành”.

Phương pháp phân loại cho phép chúng ta hiểu được các mô hình toàn cầu rộng lớn, bao gồm cả sự biến đổi của các hệ sinh thái gây ra bởi con người. 10% hệ sinh thái được con người tạo ra và duy trì nhưng chiếm hơn 30% bề mặt trái đất - phần còn lại là nơi sinh sống của 94% các loài bị đe dọa trong Sách đỏ IUCN.

Ở cấp độ chính sách, đây là lần đầu tiên chúng tôi có cái nhìn tổng quan như thế này, Giáo sư Kingsford nói.

Hệ sinh thái rừng ôn đới (hình minh họa). Photo: David Keith.

“Rất khó để nhìn thấy bức tranh lớn trên trò chơi ghép hình cho đến khi bạn có tất cả các mảnh ghép vào đúng vị trí - và đó là những gì chúng tôi hiện có. Chúng tôi có một nền tảng quan trọng hơn nhiều để tiến tới một kỷ nguyên mới về chính sách quản lý và bảo tồn hệ sinh thái ”.

Ở cấp độ tổng quát hơn, tổng quan cho phép các nhà hoạch định chính sách và ngành lập kế hoạch cho các sáng kiến ​​của họ trong bối cảnh toàn diện. Đối với các tổ chức chính phủ và phi chính phủ (NGO) làm việc ở nhiều quốc gia, bảng phân loại này có thể cung cấp thông tin cho các quyết định về cách các nỗ lực bảo vệ và phục hồi hệ sinh thái có thể đạt được lợi ích bảo tồn tối đa và nơi đặt cơ sở hạ tầng phát triển tốt nhất để giảm thiểu tác động.

Giáo sư Keith cho biết: “Những nỗ lực về bảo tồn đa dạng sinh học chủ yếu tập trung ở cấp độ loài, vì nó được coi là hữu hình hơn. “Nhưng tập trung rộng hơn vào cả hệ sinh thái và các loài có nhiều khả năng thành công hơn trong việc bảo tồn tất cả các loài thực vật và động vật, cũng như các yếu tố thiết yếu mà thiên nhiên cung cấp cho con người”.

Trên toàn cầu, các quốc gia phối hợp nỗ lực của mình dưới sự bảo trợ của Công ước Liên hợp quốc về Đa dạng sinh học (CBD), sắp được gia hạn vào cuối năm 2022. Các đại biểu từ 193 quốc gia sẽ gặp nhau vào tháng 12 tại Hội nghị các bên lần thứ 15 ở Montreal, Canada, để đồng ý về chương trình nghị sự sau năm 2020 cho CBD. Công tác chuẩn bị cho cuộc họp đó cho thấy sự chú trọng mạnh mẽ hơn đến bảo tồn và quản lý hệ sinh thái trong những thập kỷ tới.

Giáo sư Nicholson cho biết: “Phân loại hệ sinh thái toàn cầu sẽ giúp tính toán sự thay đổi hệ sinh thái đang diễn ra, xác định các kiểu hệ sinh thái bị đe dọa và lập kế hoạch hành động ngăn ngừa và phục hồi tốt hơn theo một chương trình nghị sự mới cho CBD,” Giáo sư Nicholson nói.

Hệ sinh thái ao hồ (hình minh họa). Photo: Sylvain Didier/Alamy. 

Tiến sĩ Angela Andrade, Chủ tịch Ủy ban Quản lý Hệ sinh thái của IUCN và là một trong các tác giả, cho biết “Cách phân loại này đánh dấu một bước đột phá trong việc quản lý bền vững các hệ sinh thái trên thế giới”.

"Nó sẽ tạo ra tiến bộ thực sự về các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc và Kế toán Môi trường, đồng thời sẽ giúp đặt hệ sinh thái lên hàng đầu trong chương trình nghị sự sau năm 2020 của Liên hợp quốc về bảo tồn đa dạng sinh học."

Để biến điều đó thành hiện thực, chúng ta cần một hệ thống đầy đủ những bộ bản đồ chất lượng cho tất cả các hệ sinh thái chính, Giáo sư Keith nói.

“Chúng tôi đã đi đúng hướng trên con đường đó, nhưng chúng tôi cần giúp đỡ để vượt qua những thách thức lớn bằng cách khai thác những tiến bộ gần đây trong công nghệ máy tính và vệ tinh, cùng với mạng lưới của các nhà khoa học công dân toàn cầu.”

Hệ sinh thái dưới lòng đất do con người tạo ra (hình minh họa). Photo: Peabody Energy/ Wikimedia Commons.

Phân loại và dịch vụ hệ sinh thái

Hệ sinh thái cung cấp nơi ở và hỗ trợ sự sống quan trọng cho tất cả các loài thực vật và động vật, đồng thời cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái thiết yếu để duy trì hoạt động kinh doanh, văn hóa và phúc lợi của con người. Chẳng hạn như dịch vụ cung cấp không khí và nước sạch, hấp thụ carbon, giảm thiểu rủi ro thiên tai và các cơ hội giải trí ngoài trời giúp duy trì sức khỏe tinh thần - đôi khi được coi là miễn phí, nhưng suy thoái hệ sinh thái phải trả chi phí khai thác các nguồn tài nguyên thay thế, cứu trợ và tái thiết sau thiên tai, và cho ngân sách y tế.

Tất cả các hệ sinh thái trên thế giới đều có dấu hiệu ảnh hưởng bởi con người và nhiều hệ sinh thái đang đứng trước nguy cơ sụp đổ nghiêm trọng, để lại hậu quả đối với môi trường sống của các loài, sự đa dạng di truyền, các dịch vụ hệ sinh thái, sự phát triển bền vững và phúc lợi của con người.

Hệ sinh thái toàn cầu mô tả sự đa dạng của rừng nhiệt đới, sông lớn, rạn san hô và các hệ sinh thái khác thường là tâm điểm chú ý của công chúng. Nhưng nó cũng bao gồm các hệ sinh thái ít được biết đến như rãnh sâu đại dương, vỉa, hồ bên dưới các tảng băng và các hệ sinh thái cực nhỏ bên trong đá. Giáo sư Keith cho biết: “Chúng tôi không thường xuyên nghĩ về những gì trong các đại dương sâu thẳm. “Có rất nhiều sự sống ở dưới đó và nó được tổ chức thành một số hệ sinh thái khác nhau. Và những hệ sinh thái đó đang bắt đầu cảm nhận được tác động của sự mở rộng của con người. “Các rãnh sâu trong đại dương đang được lấp đầy bởi vi nhựa và chúng tôi đang bắt đầu xem xét việc khai thác các lỗ thông núi lửa để lấy khoáng chất. Chúng ta cần phải đưa ra quyết định về những loại môi trường đó, cũng giống như chúng ta làm đối với các rạn san hô và rừng nhiệt đới ”.

Cấu trúc phân cấp

Kiểu phân loại mới có cấu trúc phân cấp với sáu cấp độ. Cấp cao nhất chia hành tinh thành các lĩnh vực chính, bao gồm các hệ sinh thái trên cạn, nước ngọt, biển và dưới lòng đất. Cấp độ thứ hai và thứ ba bao gồm 25 hệ thống  sinh vật và 110 nhóm chức năng hệ sinh thái, dựa trên các quá trình sinh thái giúp định hình các hệ sinh thái khác nhau và các chức năng mà những thành phần chính của chúng thực hiện. Các nhóm chức năng này sẽ lập khung các bản thiết kế để quản lý hệ sinh thái bền vững.

Các cấp độ thấp hơn của hệ thống phân cấp dựa trên những đặc điểm hệ sinh thái tốt hơn và cho phép tích hợp các phân loại quốc gia hiện có. Các phân loại và bản đồ hệ sinh thái quốc gia này được hưởng lợi từ các quan sát khoa học chi tiết và sự đầu tư đáng kể trong nhiều năm. Chúng rất quan trọng đối với việc bảo tồn bởi vì nhiều quốc gia đã xây dựng các quy định và quản lý môi trường xung quanh chúng, cũng như mạng lưới các khu bảo tồn. Hệ thống phân loại toàn cầu mới tích hợp các phân loại quốc gia này, thay vì cố gắng thay thế chúng. Lần đầu tiên, một hệ thống phân loại được thống nhất toàn cầu cho phép nhiều hệ thống quốc gia khác nhau được hòa nhập vượt qua khuôn khổ biên giới quốc gia, đồng thời hỗ trợ việc sử dụng chúng liên tục ở mỗi quốc gia.

Các bước tiếp theo là gì?

Công đoạn chính tiếp theo để cải thiện quản lý hệ sinh thái là thiết lập các bản đồ và hệ thống giám sát toàn cầu, Giáo sư Keith nói. “Mặc dù nhiều trong số 110 kiểu hệ sinh thái trên thế giới đã được cung cấp với bản đồ chất lượng cao, có thể cập nhật bằng công nghệ vệ tinh, nhưng dữ liệu cho một số kiểu khác vẫn còn   sơ bộ. Ông nói: “Chúng tôi không thể lập kế hoạch hiệu quả để bảo vệ các hệ sinh thái ở đâu hoặc làm thế nào để quản lý chúng bền vững trừ khi chúng tôi có những bản đồ đáng tin cậy,  đầy đủ về các kiểu hệ sinh thái và tích hợp chúng vào quá trình ra quyết định và  hệ thống  giám sát.

Phòng TTKHQS dịch

Nguồn: https://newsroom.unsw.edu.au/news/science-tech/entire-planets-ecosystems-classified-first-time-study