Phác đồ điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng bằng kết hợp sóng ngắn, xoa bóp bấm huyệt, điện châm và kéo giãn cột sống

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một trong những nguyên nhân chính gây đau lưng và đau thần kinh tọa, ảnh hưởng đến từ 1%-5% dân số mỗi năm, đặc biệt là những người trong độ tuổi lao động. Bệnh này không chỉ gây đau đớn ở vùng thắt lưng mà còn lan xuống chân, kèm theo các triệu chứng như tê bì, rối loạn cảm giác và suy giảm chức năng vận động, ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt và làm việc hằng ngày của người bệnh. Các phương pháp điều trị bảo tồn như vật lý trị liệu, dùng thuốc, và các liệu pháp hỗ trợ khác như châm cứu, xoa bóp, và dùng thảo dược thường được ưu tiên lựa chọn đầu tiên. Trong một số trường hợp, các can thiệp phẫu thuật có thể cần thiết. Mặc dù các phương pháp phẫu thuật đã được cải tiến và áp dụng rộng rãi hơn, kết quả lâu dài vẫn không tối ưu hơn so với điều trị bảo tồn. Việc sử dụng thuốc giảm đau và tiêm steroid có thể cải thiện triệu chứng nhanh, tuy nhiên bệnh nhân có thể gặp phải các vấn đề liên quan đến tác dụng phụ không mong muốn trên hệ tiêu hóa và tim mạch. Trong nỗ lực cải tiến và đáp ứng nhu cầu điều trị ngày càng cao, các chuyên gia đang tìm kiếm các phương pháp mới để cải thiện triệu chứng, giảm thời gian nằm viện, và tăng khả năng hòa nhập cộng đồng cũng như cải thiện các kết quả lâu dài. Hiện nay, vẫn còn nhiều tranh cãi về phương pháp điều trị lý tưởng nhất và chưa có hướng dẫn chung nào được chấp nhận rộng rãi cho việc kết hợp tối ưu các phương pháp điều trị khác nhau.

Căn cứ thực trạng trên và điều kiện cơ sở vật chất cũng như các hoạt động khám chữa bệnh thường xuyên tại Trung tâm Nghiên cứu - Điều trị kỹ thuật cao, nhóm nghiên cứu trực thuộc Viện Y sinh nhiệt đới đã tiến hành các nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng và xây dựng phác đồ điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng bằng kết hợp các phương pháp không dùng thuốc bao gồm sóng ngắn điều trị, xoa bóp bấm huyệt, điện châm và kéo giãn cột sống nhằm nâng cao hiệu quả điều trị cũng như đảm bảo tính an toàn cho người bệnh. Kết quả nghiên cứu đã xây dựng được phác đồ hướng dẫn điều trị điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng bằng kết hợp các phương pháp không dùng thuốc bao gồm sóng ngắn điều trị, xoa bóp bấm huyệt, điện châm và kéo giãn cột sống; phác đồ đã được Thủ trưởng Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga đã phê duyệt ban hành.

Phác đồ có 5 phần chính bao gồm: Đại cương; triệu chứng; chẩn đoán; điều trị; theo dõi tai biến và các biện pháp phòng ngừa, ngoài ra còn có 4 quy trình kỹ thuật đi kèm (quy trình thực hiện các kỹ thuật sóng ngắn điều trị, xoa bóp bấm huyệt, điện châm và kéo giãn cột sống bằng máy), 4 phụ lục (phụ lục đánh giá mức độ đau theo VAS, điểm ODI, phiếu theo dõi điều trị, hướng dẫn các động tác tập luyện). Mục tiêu chính của phác đồ bao gồm cải thiện các triệu chứng lâm sàng đặc biệt là triệu chứng đau, ngoài ra còn đánh giá khả năng hòa nhập cộng đồng của bệnh nhân thông qua điểm ODI. 

 
Hình 1. Tóm tắt phác đồ điều trị thoát vị cột sống thắt lưng bằng sóng ngắn, xoa bóp bấm huyệt, điện châm, kéo giãn cột sống

Một trường hợp điển hình được điều trị bằng phác đồ đạt kết quả tốt trên lâm sàng và có sự thay đổi rõ rệt trên hình ảnh MRI từ trước và sau điều trị:

Bệnh nhân BHL (1974) vào khám ngày 05/4/2023 vì lí do đau lưng kèm theo tê bì dọc theo mặt sau đùi lan xuống mặt sau cẳng chân trái xuất hiện sau khi đẩy xe máy vào nhà. Đau tăng khi đi lại, khi ho, hắt hơi, giảm khi nằm nghỉ. 

Khám lâm sàng: Lượng giá mức độ đau và chức năng (Đau vùng cột sống thắt lưng mức độ đau nhiều VAS 7/10 điểm, mức độ ảnh hưởng cuộc sống qua thang điểm ODI 64,4 %); hội chứng cột sống thắt lưng (Đường cong sinh lí giảm, co cứng cơ cạnh sống 2 bên, bên trái nhiều hơn bên phải, ấn đau điểm cột sống L4, L5, S1); tầm vận động cột sống thắt lưng bị hạn chế (chỉ số Schober 13,2/10 cm, khoảng cách tay cách đất 18 cm, hạn chế nghiêng, xoay trái); dấu hiệu chèn ép rễ (dấu hiệu bấm chuông tại L5 - S1, hệ thống điểm Valleix +, Lassegue: bên trái 60 độ, bên phải 80 độ, chi dưới hai bên không teo, nhẽo, phản xạ gân đều hai bên)

Bệnh nhân được chỉ định chụp MRI, kết quả thoát vị đĩa đệm L5 - S1 độ 2AB (theo phân loại MSU) (hình 2). Bệnh nhân được chỉ định sử dụng phác đồ. 

 Hình 2. MRI cột sống thắt lưng trước điều trị

Kết quả: Sau liệu trình 15 ngày điều trị bệnh nhân cải thiện tốt các triệu chứng, đi lại không còn cảm giác đau, tê, sinh hoạt hàng ngày khá. Khám và đánh giá sau kết thúc điều trị: đường cong sinh lí cải thiện, không còn co cơ, bấm chuông (-), hệ thống điểm Valleix (-), Lassegue trái 90 độ, phải 90 độ. Tầm vận động cột sống cải thiện: Chỉ số Schober 16/10 cm, nghiệm pháp tay đất bằng 0 cm, VAS 0 điểm, ODI 8,9 %. Trong quá trình điều trị bệnh nhân không gặp tác dụng phụ không mong muốn nào. 

Bệnh nhân được ngừng điều trị, đồng thời được bác sĩ hướng dẫn tập và gửi video bài tập thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng cho bệnh nhân tập hằng ngày tại nhà kết hợp duy trì bơi lội. Hiện tại, sau 1 năm theo dõi tái khám bệnh nhân không tái phát, chất lượng cuộc sống trở về trạng thái bình thường, bệnh nhân duy trì tốt chế độ sinh hoạt, luyện tập tại nhà. Hình ảnh trên MRI sau quá trình điều trị cải thiện tích cực về độ rộng ống sống so với trước điều trị.

 
Hình 3. MRI cột sống thắt lưng sau điều trị

Năm 2023, nhóm nghiên cứu thuộc Viện Y sinh Nhiệt đới đã tiến hành nghiên cứu đánh giá kết quả điều trị của phác đồ trên 150 bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng đồng thời theo dõi 12 tháng sau điều trị. Kết quả thu được cho thấy đa số bệnh nhân đạt kết quả rất tốt chiếm 64%, kết quả tốt đạt 13,3%, trung bình và kém chiếm tỷ lệ lần lượt là 19% và 12,7%. Ngoài ra nghiên cứu còn cho thấy cải thiện có ý nghĩa các chỉ số đường kính ống sống cũng như chiều cao đĩa đệm cột sống trên phim cộng hưởng từ. 

Tin bài: Phùng Quang Tùng (Viện YSNĐ)