Tìm hiểu về chó bản địa

Có một sự thật rằng không phải hầu hết các loài chó trên thế giới đều bắt nguồn từ các giống chó hiện đại. Có khoảng một tỷ cá thể chó trên thế giới, nhưng chỉ một phần trong số chúng là chó thuần chủng hoặc chó lai. Phần lớn còn lại là một loại chó khác, được gọi là chó bản địa (village dog).

Với sự giúp đỡ từ nhóm nghiên cứu, chúng tôi đã làm rõ hơn về chó bản địa, những lý do khiến chúng đặc biệt, và cách xác định nguồn gốc của chó bản địa bằng test Embark (công cụ xét nghiệm AND của công ty Embark – cho chúng ta biết về giống chó, tổ tiên, sức khỏe và nguy cơ bệnh tật trong tương lai của cá thể chó được xét nghiệm).

Chó bản địa là gì?

Chó bản địa là những con chó được thả rông, nhân giống tự do, có tổ tiên gắn với một khu vực địa lý cụ thể. Trên thực tế, chúng là hậu duệ của quần thể chó đầu tiên sinh sống trong khu vực. Mặc dù không được các câu lạc bộ chó công nhận là một giống chó, nhưng chúng có thể nhận dạng được về mặt di truyền, với nhiều quần thể chó bản địa khác nhau trên khắp thế giới.

Có nhiều dạng chó bản địa khác nhau và chúng được phân biệt với nhau dựa trên khu vực sinh sống. Chó bản địa có thể khác nhau về ngoại hình, nhưng nhìn chung, chúng có kích cỡ trung bình, mõm nhọn và thường sống gần con người.

Cùng tiến sĩ Adam Boyko tìm hiểu thêm về chó bản địa trong clip dưới đây:

Tại sao chó bản địa lại quan trọng?

Chó bản địa đóng vai trò quan trọng trong việc giúp chúng ta hiểu rõ không chỉ vấn đề chúng đến từ đâu, mà còn cả vấn đề chúng và con người đã học cách sống cùng nhau như thế nào trong suốt quá trình thuần hóa.

Nhiều giống chó hiện đại ngày nay có nguồn gốc từ chó bản địa. Vì vậy, trong khi chó bản địa không có nguồn gốc từ các giống hiện nay, thì tổ tiên của chúng cũng có thể đã góp phần tạo nên các giống chó ngày nay.

Mặc dù những cá thể chó này rất quan trọng nhưng chúng vẫn chưa được nghiên cứu rộng rãi về mặt di truyền. Để tìm hiểu thêm về những chú chó đặc biệt này, đồng sáng lập của công ty Embark là Ryan và Adam Boyko, cùng với một nhóm nghiên cứu của Đại học Cornell, đã đi khắp thế giới để nghiên cứu về những chú chó bản địa này. Nghiên cứu của họ cho thấy chó có thể có nguồn gốc từ Trung Á, đó là cơ sở thành lập công ty Embark.

Chó bản địa và chó nhân giống khác nhau như thế nào?

Con người đã can thiệp rất lớn vào sự phát triển của các giống chó hiện đại bằng cách chọn lọc những đặc điểm nhất định. Tuy nhiên, với chó bản địa thì không.

Về mặt di truyền, chó bản địa khác với chó nhân giống vì chúng không chịu áp lực chọn lọc nhân tạo (thông qua kỹ thuật nhân giống được thực hiện bởi con người) như các giống thuần hóa, biến đổi di truyền của chúng được định hình bởi các yếu tố tiến hóa tự nhiên, bao gồm cả sự trôi gen di truyền trung tính và áp lực chọn lọc tự nhiên, tạo nên sự khác biệt về mặt thích nghi địa lý. Kết quả là, chó bản địa đa dạng hơn về mặt di truyền so với các giống chó được thuần hóa và chia sẻ các đoạn DNA nhỏ hơn với những con chó khác, hơn là với chó có tổ tiên gần đây là chó thuần hóa.

Chó bản địa khác với chó lai siêu tạp (Supermutts) như thế nào?

Gen cuả chó bản địa khác với gen của chó siêu lai tạp. Theo đó, chó bản địa là một dạng riêng biệt và không phải là hậu duệ của các giống chó hiện đại. Mỗi dạng chó bản địa có một đặc trưng di truyền độc đáo có thể được sử dụng để xác định tổ tiên của chúng.

Kết quả phân tích gen là “Supermutt” có nghĩa là một con chó có nguồn gốc từ nhiều giống chó khác nhau, nhưng có quá ít DNA trùng khớp nên không thể xếp chúng vào một giống chó cụ thể nào. Điều này xảy ra khi chó có nguồn gốc từ dòng dõi từ những con chó bố mẹ, mà bản thân chúng là giống lai. Tổ tiên thuần chủng của con chó của bạn càng xa, thì đoạn DNA giống hệt tương ứng trong tập dữ liệu tham chiếu càng nhỏ. Nói cách khác, tổ tiên của chó bản địa rất có thể là từ cùng một quần thể chó bản địa. Tuy nhiên, tổ tiên của chó lai siêu tạp không phải chính là chó lai siêu tạp; chúng là những giống chó hiện đại - mà dấu hiệu di truyền bị mờ nhạt dần theo thời gian.

Các loại chó bản địa

Có nhiều loại chó bản địa từ nhiều khu vực khác nhau trên thế giới:

Chó bản địa châu Phi (African Village Dog)

Chó bản địa Mỹ (American Village Dog)

Chó bản địa Ả Rập (Arabian Village Dog)

Chó bản địa Trung và Đông Phi (Central and East African Village Dog)

Chó bản địa Trung Á (Central Asian Village Dog)

Chó bản địa Trung Quốc (Chinese Village Dog)

Chó bản địa Đông Á (Eastern Asian Village Dog)

Chó bản địa Đông Âu (Eastern European Village Dog)

chó bản địa châu Âu (European Village Dog)

Chó bản địa Hồng Kông (Hong Kong Village Dog)

Chó bản địa Nhật Bản hoặc Hàn Quốc (Japanese or Korean Village Dog)

Chó bản địa Melanesia (Melanesian Village Dog)

Chó bản địa Trung Đông (Middle Eastern Village Dog)

Chó bản địa Đông Bắc Phi (Northern East African Village Dog)

Chó bản địa Polynesian (Polynesian Village Dog)

Chó bản địa Nam Á (South Asian Village Dog)

Chó bản địa đảo Đông Nam Á (Southeast Asian Island Village Dog)

Chó bản địa Việt Nam (Vietnames Village Dog)

Chó bản địa Tây Phi (West African Village Dog)

Chó bản địa Tây Á ( West Asian Village Dog)

Chó bản địa Tây Âu ( Western European Village Dog)

Test Embark nhận dạng chó bản địa được xác định như thế nào?

Khoảng 1% số chó đã được thử với test Embark đến từ các quần thể chó bản địa.

Tiến sĩ Ariella Gladstein, nhà nghiên cứu tại Embark giải thích: "Thật khó để xác định tổ tiên của chó bản địa vì chúng có sự đa dạng di truyền cao hơn những loài chó khác và chưa được ghi chép đầy đủ trong các tài liệu nghiên cứu"; “Chúng tôi đã sử dụng một thuật toán để giải thích các yếu tố di truyền khác nhau này, để phân tích nguồn gốc của giống.”

Khả năng phân tích các chuỗi DNA dài, giống hệt nhau giữa những cá thể chó này và chó của bạn, và cơ sở dữ liệu tham khảo lớn của chúng tôi là hai yếu tố chính trong các mô hình phân tích nguồn gốc di truyền của Embark.

Thuật toán để so khớp các phân đoạn DNA được chia sẻ, được gọi là nhận diện theo dòng dõi, cho biết rằng DNA được thừa hưởng từ một tổ tiên chung. Ví dụ: nếu một con chó mang một đoạn DNA cũng được tìm thấy trong bộ gen của một giống chó cụ thể, thì chúng ta có thể so khớp DNA của chúng với giống đó.

Phương pháp phân tích mới sử dụng máy học

Gần đây, nhóm nghiên cứu của chúng tôi đã phát triển một phương pháp cải tiến để phân biệt chó bản địa với chó lai và chó đơn giống. So với phương pháp trước đây, phương pháp mới này dựa trên nguyên tắc so khớp tương tự, đồng thời sử dụng máy học (một nhánh của trí tuệ nhân tạo). Lợi ích của máy học là quá trình phân tích diễn ra nhanh hơn trong khi vẫn duy trì độ chính xác cao như phương pháp trước đó.

Theo tiến sĩ Gladstein: “Từ góc độ khoa học, phương pháp mới này rất thú vị, bởi vì nó có thể dễ dàng xác định chó bản địa dựa trên dữ liệu di truyền mà chúng tôi cung cấp”; “Nó cho phép chúng tôi tiếp tục xác định được chó bản địa với độ chính xác như trước đây, nhưng theo cách hiệu quả hơn, có thể mở rộng và hoạt động thực sự tốt.”

Tiến sĩ Gladstein đã thay mặt nhóm nghiên cứu Embark trình bày về phương pháp mới này tại Cuộc họp Mô hình xác suất trong di truyền học ở Cold Spring Harbor, New York vào tháng 3 năm 2023.

Hiểu kết quả phân tích như thế nào

“Thế đấy, bạn đã có kết quả phân tích cho thấy đó là chó bản địa. Điều đó thật thú vị!”, tiến sĩ Gladstein nói. Con chó của bạn là hậu duệ của những con chó đã sống ở khu vực địa lý đó qua nhiều thế hệ. Yếu tố di truyền và đặc điểm của chúng phát triển một cách tự nhiên chứ không phải do ảnh hưởng của con người, giúp chúng có thể thích nghi với môi trường xung quanh.

Phát hiện ra con chó của bạn là chó bản địa, trong khi bạn chờ đợi kết quả nó là một dòng chó lai có thể làm bạn thất vọng. Nhưng ngược lại, kết quả về gen của chó bản địa cũng kể cho chúng ta về lịch sử phong phú của nguồn gốc và quá khứ của giống chó này. Nghiên cứu về chó bản địa là khởi nguồn cho sự phát triển của công ty Embark và chúng tôi mong muốn tìm hiểu thêm về chúng. Những nghiên cứu sâu hơn có thể giúp chúng ta hiểu được nhiều hơn về lịch sử của các quần thể chó bản địa khác nhau.

Người dịch: Ngọc Nguyễn (Phòng TTKHQS)

Nguồn: https://embarkvet.com/resources/it-takes-a-village-dog