Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga nghiệm thu đề tài về quản lý, sử dụng tài nguyên nước lưu vực sông Hinh

Chiều ngày 06 tháng 11, tại Hà Nội, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga (Trung tâm) tổ chức họp Hội đồng Khoa học và công nghệ tư vấn đánh giá, nghiệm thu kết quả của đề tài cấp Trung tâm: “Nghiên cứu, đề xuất giải pháp quản lý, sử dụng tài nguyên nước, bảo vệ cảnh quan và môi trường lưu vực sông Hinh, tỉnh Phú Yên”. Đề tài do Viện Sinh thái nhiệt đới là đơn vị chủ trì, Thượng tá, ThS. Nguyễn Quốc Khánh là chủ nhiệm. Đề tài là một nội dung trong Kế hoạch phối hợp thực hiện Biên bản ghi nhớ giữa UBND tỉnh Phú Yên và Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga về hợp tác nghiên cứu bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ các hệ sinh thái tỉnh Phú Yên.

Đại tá, TS. Phạm Duy Nam, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm, Chủ tịch Hội đồng chủ trì phiên họp. Tham gia phiên họp có các thành viên Hội đồng, đại diện cơ quan quản lý khoa học, đơn vị chủ trì và nhóm thực hiện đề tài.

Quang cảnh buổi nghiệm thu.

Tài nguyên nước giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, quá trình khai thác và sử dụng ngày càng gia tăng đang đặt ra nhiều thách thức về suy giảm nguồn nước và ô nhiễm môi trường.

Cảnh quan một phần khu vực nghiên cứu.

Lưu vực sông Hinh, một trong những lưu vực trọng điểm của tỉnh Phú Yên (nay thuộc tỉnh Đắk Lắk), với đặc điểm kết hợp giữa hồ chứa, sông, thủy điện, thủy lợi và hệ thống chuyển nước liên lưu vực, có tác động tổng hợp đến kinh tế - xã hội và môi trường. Vì vậy, việc nghiên cứu, đề xuất giải pháp quản lý, sử dụng bền vững tài nguyên nước gắn với bảo vệ cảnh quan, môi trường khu vực này là yêu cầu cấp thiết hiện nay.

Mục tiêu của đề tài nhằm xác định các đặc điểm cảnh quan và ảnh hưởng của chúng đến tài nguyên và môi trường nước lưu vực sông Hinh; đề xuất các giải pháp quản lý, sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường theo tiếp cận cảnh quan lưu vực này.

Chủ nhiệm đề tài báo cáo kết quả nghiên cứu trước Hội đồng.

Tại buổi nghiệm thu, Thượng tá, ThS. Nguyễn Quốc Khánh thay mặt nhóm nghiên cứu báo cáo các kết quả đạt được sau thời gian thực hiện đề tài. Cụ thể:

- Tiến hành nghiên cứu, phân tích đặc điểm và cấu trúc cảnh quan khu vực cho thấy sự phân hóa tự nhiên và nhân sinh đã tạo nên hệ thống cảnh quan lưu vực sông Hinh có tính đa dạng cao. Tuy nhiên, cảnh quan bị phân mảnh, nhất là lớp phủ rừng bị chia cắt đã ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ và duy trì chất lượng nước trên khu vực.

-  Kết quả đánh giá chất lượng nước lưu vực sông Hinh bằng chỉ số chất lượng nước (WQI) tại ba thời điểm (mùa khô, giao mùa, mùa mưa) cho thấy chất lượng nước nhìn chung ở mức tốt, có thể dùng cho cấp nước sinh hoạt sau xử lý, nhưng đã có dấu hiệu ô nhiễm, xu hướng còn biến động phức tạp. Trong đó, chỉ tiêu TN tất cả các mùa ở mức rất xấu (mức D theo QCVN 08:2023/BTNMT), COD vào mùa mưa ở mức rất xấu và E.coli trong tất cả các mùa đều có nhiều điểm vượt giới hạn cho phép, có nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.   

- Để khắc phục hạn chế của phương pháp quan trắc truyền thống, đề tài đã áp dụng công nghệ viễn thám vệ tinh (Sentinel-2) để giám sát chất lượng nước trên toàn lưu vực 896,26 km2. Phương pháp này sử dụng thuật toán hồi quy đa biến để ước tính TSS (tổng chất rắn lơ lửng) và Chlorophyll-a (Chl-a) - chỉ thị cho trạng thái phú dưỡng. Kết quả cho thấy độ chính xác cao: mô hình dự báo Chl-a đạt R = 0,73 (sai số RMSE =1,2), trong khi TSS đạt R = 0,81 (sai số RMSE = 1,2). Điều này chứng minh tiềm năng và hiệu quả thực tế trong giám sát diện rộng.

- Đã đề xuất được hệ thống các giải pháp chính sách và công nghệ có tính toàn diện, khả thi để quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên nước lưu vực sông. Trong đó, trọng tâm là quản lý theo tiếp cận lưu vực, phát triển kinh tế sinh thái gắn với bảo vệ cảnh quan, xây dựng hệ thống giám sát - quan trắc tự động, cảnh báo sớm và xử lý nước thải, cùng với áp dụng mô hình tưới tiết kiệm nước nhằm hướng tới phát triển bền vững.

- Đã thành lập được bộ bản đồ gồm 28 bản đồ tỷ lệ 1:25.000, cung cấp thông tin chính xác về địa hình, tài nguyên thiên nhiên, cảnh quan, môi trường và định hướng sử dụng không gian. Bộ bản đồ có giá trị trong phát triển kinh tế kết hợp với quốc phòng anh ninh khu vực, là công cụ để nhà quản lý lập kế hoạch, quản lý tài nguyên và môi trường, phát triển hạ tầng và bảo vệ lãnh thổ.   

Thành viên Hội đồng nhận xét, đánh giá kết quả nghiên cứu.

Các kết quả nghiên cứu đã công bố 03 bài báo trên các tạp chí chuyên ngành uy tín trong nước và 03 bài báo quốc tế thuộc danh mục ISI/Scopus, trong đó có 02 bài Q1 và 01 bài Q2.

Sau khi nghe báo cáo, các thành viên Hội đồng đã thảo luận, đưa ra nhận xét, đánh giá, đồng thời đặt câu hỏi làm rõ các nội dung nghiên cứu; qua đó, đóng góp nhiều ý kiến xác đáng nhằm hoàn thiện báo cáo tổng kết và các tài liệu kèm theo của đề tài.

Thành viên Hội đồng nhận xét, đánh giá kết quả nghiên cứu.

Kết luận cuộc họp, Hội đồng tư vấn đánh giá cao những kết quả nhóm nghiên cứu đạt được. Theo đó, nhóm nghiên cứu đã giải quyết tốt các mục tiêu của nghiên cứu, hoàn thành đầy đủ các nội dung nghiên cứu, sản phẩm nghiên cứu đầy đủ theo thuyết minh, trong đó, nhiều nội dung vượt đăng ký ban đầu. Các sản phẩm nghiên cứu, đặc biệt là bộ bản đồ và các công bố quốc tế có số lượng vượt trội, chất lượng cao, đã nhận được sự đánh giá cao của Hội đồng. Các giải pháp đề xuất trong đề tài được nhận định là có ý nghĩa khoa học, thực tiễn và đóng góp thiết thực cho phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời phục vụ hiệu quả công tác quân sự, quốc phòng trên địa bàn.

Hội đồng nhất trí nghiệm thu đề tài và đánh giá mức “Xuất sắc”; đề nghị đơn vị chủ trì và chủ nhiệm đề tài hoàn thiện báo cáo tổng kết và các sản phẩm, tài liệu, trình phê duyệt theo quy định./